Deze maand vieren we 75 jaar vrijheid en herdenken we voor de 75ste keer alle mensen die zijn omgebracht en omgekomen in de Tweede Wereldoorlog.
75 jaar vrijheid, een bijzondere herdenking
Het zou een hele speciale herdenking en viering moeten zijn. Een bijzonder moment waarbij alle nog levende overlevenden van de Holocaust en de veteranen die hebben gevochten voor de bevrijding van ons land bij aanwezig zouden zijn. Maar in plaats daarvan is de Dam in Amsterdam tijdens de herdenking leeg en zijn alle festiviteiten en festivals geannuleerd.
Ook nu zijn we nog steeds vrij
Leven we dan nu niet meer in vrijheid? Die geluiden worden steeds sterker in deze onrustige Corona tijd. Als je het vergelijkt met een aantal maanden geleden toen je nog kon gaan en staan waar je wilde, uit eten, bios en spontaan een dagje Sauna voor jou de normaalste zaak van de wereld was misschien niet.
Maar vergelijk je het met de periode die we nu herdenken, dat er miljoenen mensen moesten onderduiken, nergens meer welkom waren, zijn afgevoerd op treinen als vee en op een verschrikkelijke manier zijn omgebracht… dan weet je dat we nu nog steeds vrij zijn.
Vergelijk nu niet met toen
Dat er vergelijkingen worden gemaakt met de Tweede Wereldoorlog, dat er geluiden klinken om de vlag op 5 mei half stok te hangen als protest tegen de schending van de privacy… daar kan ik persoonlijk niets mee.
Natuurlijk is het goed om kritisch te blijven kijken naar bijvoorbeeld het inzetten van apps om je contacten te monitoren. Natuurlijk is het goed om alert te blijven op signalen van het massaal schenden van de privacy door spionage software die sommige bedrijven op de laptops van thuiswerkend personeel installeren. Maar een protest koppelen aan 4 en 5 mei … dat voelt voor mij als een brug te ver.
Even terug naar het begin van Corona
Denk nog even terug naar het begin van de Corona crises. Angstige mensen gingen massaal hamsteren. Zelfs het closetpapier werd in grote hoeveelheden ingeslagen. Een deel van de bevolking was zo bang dat ze het nodig vonden om zichzelf al op te sluiten met een grote voorraad in de vriezer en een uitpuilende voorraadkast. De angst was voelbaar in de lucht en had mensen in de greep.
Vervang virus door oorlog
Denk je eens in dat je niet in een dreiging van een virus zit maar in een dreiging van een oorlog? Dat de virus deeltjes die door de lucht gaan vervangen worden door gevechtsvliegtuigen en bombardementen? Denk je eens in dat je niet in je huis moet blijven maar je huis moet verlaten, gedwongen apart van je kinderen gaat onderduiken omdat je kinderen dan de grootse kans hebben om te overleven?
Denk je eens in dat je Anne Frank bent
Denk je eens in dat je, net zoals Anne Frank in Het Achterhuis, meer dan 2 jaar ondergedoken zit in een kleine ruimte met meerdere mensen. Geen privacy, bijna geen daglicht.
Denk je eens in dat je constant in angst moet leven dat je wordt opgepakt en afgevoerd om nooit meer terug te keren… denk je eens in…
Hoe vrij voel je je dan nu? Ondanks alle maatregelen?
Wat herdenken is voor mij
Zelf herdenk ik altijd. Er is zelfs een tijd geweest dat ik alles keek aan documentaires die er maar werden uitgezonden.
Tot de keer dat ik op het eind van een documentaire over Westerbork alle namen van de mensen die via dat kamp zijn afgevoerd over mijn televisiescherm zag gaan. En daar kwamen de namen voorbij van familieleden, afgevoerd en omgebracht in de Tweede Wereldoorlog. Toen brak ik en kon ik jaren geen documentaire of film meer zien.
Het verhaal van mijn familie
Mijn opa en oma waren twee van de mensen die moesten onderduiken. Waarom? Alleen maar omdat ze Joods waren. En dat niet alleen mijn vader is geboren in 1941, hun eerste zoon. Ze hebben hem naar een niet Joods gezin gebracht zodat hij daar kon opgroeien als hun zoon. Zo had hij de meeste kans om te overleven.
Gelukkig overleefden ze het alle drie. En zijn ze na de oorlog herenigd. Velen van hun familie overleefden de oorlog niet. Dit heeft diepe wonden achtergelaten die nooit zijn geheeld. Maar ze zijn wel door gegaan en hebben hun leven opgepakt op een manier waar je alleen maar bewondering voor kunt hebben.
Pijn en verdriet
Al was de pijn nog steeds voelbaar, ook voor mij als kind. Ik voelde de pijn van mijn oma en soms zei ze er wat over. Als ze naar de foto keek van haar en haar nichtje. De enige twee overlevenden van haar familie. Dit gevoel, die pijn, die voel ik nog steeds als ik daar aan denk.
Met haar zovelen die zoveel pijn, angst en verdriet hebben gevoeld. Met haar zovelen die kinderen moesten missen. Voor haar tijdelijk voor anderen altijd zoals de vader van Anne Frank. Met haar en met hem zovelen.
102.000 namen
Gelukkig is de herdenking in Kamp Westerbork waarbij alle 102.000 namen zijn voorgelezen van alle mensen die via Westerbork zijn weggevoerd en vermoord wel doorgegaan. Deze herdenking was voor Corona.
Tijdens deze herdenking heeft ook mijn zus Esther namen voorgelezen. Dat voelt als het sluiten van een periode waarin de pijn steeds zo intens is gevoeld. Dat voelt voor mij als een indrukwekkend eerbetoon aan alle mensen die zijn omgebracht in de oorlog. Het voelt als een bijzonder eerbetoon aan de families van mijn opa en oma.
Blijf herdenken en vrijheid vieren
Maar het voelt niet klaar. We moeten altijd blijven herdenken. En altijd onze vrijheid vieren. En altijd kritisch en alert blijven zijn op de geluiden en signalen om ons heen.
Helaas zijn er in deze tijd ook geluiden en stemmen die steeds harder racisme, fascisme en jodenhaat verkondigen. Die groepen zoals moslims of homo’s willen uitsluiten. Die onderscheid maken tussen mensen van verschillende afkomsten of met verschillende huidskleuren.
Blijf alert op de signalen van racisme
Zelfs in tijden van Corona waarin gelukkig ook vele signalen van liefde en zorg voor elkaar en saamhorigheid zijn te zien zie je ook signalen van racisme.
Kijk maar naar de bejegening van de Aziatische mensen. Dat doet mij persoonlijk pijn. Ik heb de sterke overtuiging dat we allemaal gelijk zijn. In de kern zijn we allemaal energie en liefde en daarin moeten we elkaar vinden en met elkaar verbinden.
Dat is de les die we moeten leren uit de Tweede Wereldoorlog en dat is de les die we moeten leren uit deze Corona tijd. Leef vanuit je hart, leef vanuit liefde, voor alles en iedereen om je heen.
In mijn jeugd zong Frank Boeijen het al zo treffend in het nummer Zwart/Wit:
Denk goed na aan welke kant je staat
Denk niet wit, denk niet zwart
Denk niet zwart-wit
Denk niet wit, denk niet zwart
Denk niet zwart-wit
Maar in de kleur van je hart
Maar in de kleur van je hart
Denk in de kleur van je hart!
Wat geweldig dat niemand ook maar één moment hoeft te wachten met het verbeteren van de wereld.
~ Anne Frank